DLA TYCH CO NIEMAJA ZIELONEGO POJECIA CO ZNACZY SPEDYCJA, LOGISTYKA
VIATOLL,TRANZYT
viaTOLL – działający w Polsce elektroniczny system poboru opłat za przejazd drogami krajowymi. Opłata pobierana jest na wybranych odcinkach dróg i zasila Krajowy Fundusz Drogowy. Opłacie podlegają pojazdy samochodowe lub zespoły pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 tony oraz autobusy niezależnie od dopuszczalnej masy całkowitej. Pozostałe pojazdy mogą dobrowolnie przystąpić do systemu i regulować należność bezobsługowo zamiast płatności ręcznej w miejscach poboru opłat. Na system składają się bramy oraz urządzenia (zwane viaBOX i viaAUTO) umieszczone w pojazdach.
System od 1 lipca 2011 zastąpił pobieranie opłat za pomocą kart opłaty drogowej (winiet), jego budowę w drodze przetargu powierzono firmie Kapsch. Austriacka firma nie zdążyła na czas podłączyć wszystkich urządzeń naliczających samochodom przejechane kilometry do systemu informatycznego i z tego powodu system zaczął funkcjonować 3 lipca 2011. Za opóźnienie firma musiała zapłacić karę umowną[1].
Opisywano przypadki, gdy system ViaToll błędnie wskazywał, że kierowca przejechał pod którąś z bramek bez wymaganej opłaty lub kilkukrotnie zawyżał jej wysokość[2][3][4][5][6].
Zdaniem wypowiadających się dla „Rzeczpospolitej” transportowców wysokość polskich kar za brak wniesienia opłaty do systemu opłat drogowych jest najwyższa w Europie, może być również najwyższa na świecie. W Niemczech i Austrii typowe kary za nieopłacony przejazd kilkuset kilometrów to kwoty rzędu 180 euro, 400 euro, natomiast w Polsce nielegalne pokonanie choćby 70 kilometrów może się wiązać z koniecznością zapłaty kilkunastu tysięcy złotych kary. Opisywano przypadki, gdy nieświadomi wadliwie działających urządzeń viaBOX kierowcy, po otrzymaniu wyliczeń kary rzędu kilkudziesięciu tysięcy złotych i wyższych, ciężko podupadali na zdrowiu psychicznym[6]. W środowisku transportowców głośnym echem odbiła się informacja o samobójczej śmierci kierowcy, któremu tytułem kary wyliczono do zapłaty około 120 tys. zł[7].
Zdaniem rzeczniczki prasowej viaTOLL system działa dobrze, wykryto wady fabryczne jedynie w 1124 urządzeniach (na ponad 1,1 miliona rozdysponowanych), natomiast zdaniem reprezentanta jednej z kancelarii prawnych, broniących ofiary wad systemu, dotychczas poszkodowanych mogło zostać już kilkanaście tysięcy kierowców[6].
Tranzyt – w transporcie przewóz ludzi lub towarów przez terytorium jakiegoś państwa (z jednego obcego kraju do drugiego).
Tranzyt dzielimy na:
tranzyt bezpośredni – ma miejsce wtedy, gdy ładunek obcy jest przewożony przez terytorium własnego kraju bez prawa składowania;
tranzyt pośredni – ma miejsce wtedy, gdy przewożone ładunki obce składowane są przez pewien czas na terytorium własnego kraju.
Logistyka – proces planowania, realizowania i kontrolowania sprawnego i efektywnego ekonomicznie przepływu surowców, materiałów, wyrobów gotowych oraz odpowiedniej informacji z punktu pochodzenia do punktu konsumpcji w celu zaspokojenia wymagań klienta[1]. Działania logistyczne mogą obejmować (choć nie muszą się do nich ograniczać): obsługę klienta, prognozowanie popytu, przepływ informacji, kontrolę zapasów, czynności manipulacyjne, realizowanie zamówień, czynności reparacyjne i zaopatrywanie w części, lokalizację zakładów produkcyjnych i składów, procesy zaopatrzeniowe, pakowanie, obsługę zwrotów, gospodarowanie odpadami, transport i składowanie.
Uproszczoną definicję przedstawia reguła "7R" (ang.) w Polsce przetłumaczona na 7W:
right product (właściwy produkt),
right quantity (właściwa ilość),
right condition (właściwy stan),
right place (właściwe miejsce),
right time (właściwy czas),
right customer (właściwy klient),
right price (właściwa cena)[2]. Mówi się również o formule 4C związanej z klientem (customer): jego potrzeby, koszty, wygoda zakupu, dostarczone informacje.
W ramach przedsiębiorstwa mówi się o systemie logistycznym.
Podejście logistyczne można podzielić na dwa typy:
podejście klasyczne (patrzenie na interesy poszczególnych elementów z osobna)
podejście integracyjne (całościowe) patrzenie przez pryzmat całości.
Historia
Termin Logistyka początkowo związany był z wojskiem. Pojawił się on jako jeden z elementów sztuki prowadzenia walki (obok strategii i taktyki) już w X wieku w traktacie wojennym cesarza Bizancjum Leona VI pt. Sumaryczne wyłożenie sztuki wojennej. Współczesne znaczenie logistyki wojskowej zapoczątkowane zostało w opublikowanym w 1838 roku dzieła Zarys sztuki wojennej Antoine-Henriego Jominiego[3].
Koncepcja logistyki biznesowej (cywilnej) wywodzi się z logistyki wojskowej. W obszarze zainteresowań znalazła się pod koniec lat 50. dwudziestego wieku, w wyniku odkrycia wcześniej nierozpoznanych możliwości oszczędności w zakresie dystrybucji (nazywaną także logistyka sprzedaży lub logistyką dystrybucyjna). Jedną z pierwszych osób, która zwróciła uwagę na te możliwości był Peter Drucker, który w 1962 roku opublikował w magazynie Fortune artykuł pod tytułem Ciemny kontynent gospodarki[4].
Wraz z rozwojem dyscypliny, oprócz zagadnień związanych z logistyką dystrybucji, zaczęto interesować się również innymi aspektami zarządzania logistycznego, takimi jak: logistyka zaopatrzenia, logistyka produkcji[5], logistyka transportu, czy też aspekty związane z gospodarką magazynową. Jednakże w latach 60. XX wieku poszczególne aspekty zarządzania logistycznego były rozpatrywane oddzielnie[6].
Pod koniec lat 70. XX wieku dało się zauważyć stopniowe łączenie zagadnień logistycznych, które do tej pory rozpatrywane były oddzielnie. Spowodowało to wyszczególnienie dwóch głównych nurtów: zarządzania materiałami oraz dystrybucji[6].
Dalszy rozwój dyscypliny wraz z globalizacją przyczynił się do bardziej globalnego podejścia do logistyki i wyjścia poza pojedyncze przedsiębiorstwo. W wyniku tego na początku XXI wieku ukuto termin logistyczny łańcuch dostaw, a następnie sieci dostaw. Jednocześnie nastąpiła całkowita integracja w podejściu do zarządzania logistycznego.
Wzrost świadomości ekologicznej spowodował wydzielenie się ekologistyki oraz logistyki odzysku zwanej też logistyką odwrotną, zwrotną, recyrkulacji albo utylizacji (od ang. reverse logistics)[7]. Natomiast rozwój systemów informatycznych oraz sieci komputerowych spowodował powstanie e-logistyki[8]. Niezależnie dostrzeżono również wyjątkowość zarządzania logistycznego na obszarach miejskich, w wyniku czego wydzielono logistykę miejską. Obecnie logistyka jest jednym z ważniejszych aspektów zarządzania przedsiębiorstwem.
Działy logistyki
W zależności od przyjętego kryterium wyróżnić można różne podziały logistyki jako dziedziny.
Podział ze względu na zasięg oddziaływania
Jednym z podstawowych kryterium podziału jest podział ze względu na zasięg oddziaływania. Uwzględnia on[6]:
mikrologistykę – zajmującą się procesami logistycznymi zachodzącymi w obrębie pojedynczego przedsiębiorstwa
mezologistykę – zajmującą się procesami logistycznymi zachodzącymi w obrębie pojedynczego działu gospodarki
makrologistykę – zajmującą się procesami logistycznymi zachodzącymi w obrębie całej gospodarki krajowej
eurologistykę – obejmującą swoim zasięgiem kontynent europejski
logistykę globalną – obejmującą swoim zasięgiem cały świat
Podział ze względu na obszar zainteresowań
W logistyce, jako dziedzinie wiedzy wyróżnić można poddziedziny, kładące szczególny nacisk na poszczególne obszary funkcjonowania. Wyróżnić można tu:
logistykę zaopatrzenia – obejmuje sferę zaopatrzenia przedsiębiorstwa.
logistykę produkcji – obejmuje różne zagadnienia związane z produkcją, np. jej planowanie i sterowanie przebiegiem, jak również jej synchronizację[5].
logistykę dystrybucji – obejmuje kształtowanie, sterowanie i kontrolę wszystkich procesów polityki dystrybucyjnej które są konieczne do przetransportowania dóbr (gotowych produktów i towarów handlowych) od przedsiębiorstwa handlowego lub produkcyjnego do jego klientów.
logistykę transportu – obejmuje zagadnienia związane z zastosowaniem koncepcji i narzędzi logistycznych w transporcie materiałów i ludzi[9].
logistykę marketingową – połączenie logistyki zaopatrzenia oraz logistyki dystrybucji. Nazwa wzięła się stąd, iż elementy te stanowią wspólną część zainteresowania nauk: logistyki i marketingu[10].
ekologistykę – wszystkie badania i działania związane z realizacją optymalnych rozwiązań w zakresie zbiórki, gromadzenia, usuwania i kierowania do utylizacji lub nieuciążliwej dla środowiska i społeczeństwa likwidacji odpadów różnych rodzajów. Ważnym działem ekologistyki jest ekologistyka zużytych opakowań[11].
logistykę odzysku – obejmuje planowanie, implementację i kontrolowanie efektywnego przepływu dóbr materialnych oraz powiązanego przepływu informacji od miejsca konsumpcji do miejsc pochodzenia w celu odzyskania wartości lub właściwego zagospodarowania. Jak sama nazwa wskazuje przypływy te są ukierunkowane odwrotnie, niż w tradycyjnie pojmowanej logistyce[7].
logistykę miejską – obejmuje systemy logistyczne znajdujące się na terenach zurbanizowanych. Zadaniem tego działu logistyki jest odpowiednia organizacja działalności wszystkich uczestników operujących na terenie miasta, tak aby obniżyć globalne koszty funkcjonowania oraz zwiększyć zadowolenie klientów, w których roli występują mieszkańcy danych miast[12].
e-logistykę – obejmuje aspekty wykorzystania Internetu i systemów informatycznych celem współpracy i integracji w łańcuchach i sieciach dostaw[13]. Jest elementem szerszej koncepcji e-SCM[8].
Spedycja – to działalność polegająca na organizowaniu przewozu towaru.
Do wyodrębnienia działalności spedycyjnej, w ramach działającego systemu transportowego przyczyniły się dwie przesłanki:
handlowa – sprowadzająca się do efektu rozdzielenia się praw własności towaru od podjęcia się wykonawstwa usługi jego dystrybucji;
czynnościowa – doprowadzająca do powstania funkcji przewoźnika, reprezentującego struktury podażowe rynku usług transportowych, oraz funkcji zamawiającego usługę przewozu, który reprezentuje struktury popytowe rynku usług spedycyjnych.
Spedytorem jest osoba prawna lub fizyczna (przedsiębiorca), której celem działania jest organizowanie przewozu ładunków. Spedytor za odpowiednią opłatą świadczy usługi spedycyjne na rzecz osób prawnych lub fizycznych, względnie na potrzeby własne. Organizuje przewóz, wystawia dokumenty spedycyjne (listy przewozowe w zależności od użytego do transportu towaru środka transportowego, np. CMR/list przewozowy- transport samochodowy; COTIF/SMGS- transport kolejowy;morski list przewozowy;lotniczy list przewozowy) W znaczeniu potocznym mianem spedytora określa się przedsiębiorstwa spedycyjne.
Spedycją będzie zaś każda działalność gospodarcza polegająca na organizowaniu przewozu ładunków na zlecenie osoby prawnej lub fizycznej i na wykonaniu niezbędnej grupy czynności dodatkowych, wynikających ze specyfiki zlecenia. Spedycja, jak każda działalność gospodarcza, podlega wielu klasyfikacjom. Na otwartym rynku transportowym, na którym panuje konkurencja doskonała, wyjściowym podziałem spedycji staje się klasyfikacja według dostępności do jej nabycia.
Spedycja obok transportu i logistyki jest jednym z elementów branży TSL (transport-spedycja-logistyka).
Podział
Wyróżnić można spedycję będącą usługą materialną oraz spedycję będącą świadczeniem nieodpłatnym.
Spedycja będąca usługą materialną, czyli przeznaczoną na sprzedaż, ma charakter działalności publicznej, do której dostęp, zgodnie z zasadami rynkowymi, musi być nieograniczony. Skorzystać z usługi spedycyjnej może każdy uczestnik rynku.
Spedycja jako świadczenie nieodpłatne jest elementem szerszego procesu gospodarczego, do którego dostęp ma wyłącznie jego bezpośredni wytwórca. Wywołuje on wówczas działanie spedycyjne, jednak zamyka się ono w ramach organizacji wykonującej pewien szerszy produkt finalny.
W praktyce gospodarczej spedycja taka ma nazwę spedycji własnej i jej cechą charakterystyczną jest brak ceny sprzedaży, a koszty z nią związane są wkalkulowane w ciężar kosztów innej produkcji finalnej.
Z punktu widzenia złożoności procesu spedycyjnego istotnym podziałem tej działalności jest wyodrębnienie:
spedycji gałęziowej, w której całość pracy wykonywana jest przez użycie jednego rodzaju środka przewozowego;
spedycji intermodalnej, w ramach której angażuje się pracę nie jednej gałęzi transportu; spedytor występuje tu już w postaci tzw. operatora transportu multimodalnego (MTO), który bierze odpowiedzialność za kompleksową całkowitą obsługę przemieszczenia ładunku (od miejsca nadania do miejsca wydania), korzystając z jednego uniwersalnego dokumentu transportowego , pomimo korzystania z usług wielu różnych gałęzi przewozu.
W ramach spedycji gałęziowej wyróżnia się spedycję kolejową, spedycję lotniczą, spedycję morską, spedycję samochodową, spedycję żeglugi śródlądowej. Dla każdej z tych gałęzi stosuje się charakterystyczną dokumentację transportową.
Wyróżnia się również spedycję międzynarodową oraz spedycję krajową. Podział ten ma szczególne znaczenie w sposobach organizacji jednostek gospodarczych spedycji, z uwagi na fakt statutowych deklaracji przedsiębiorstw w sprawie zakresu świadczenia własnych usługi.
Zakres wykonywanych czynności
Działalność spedycyjna obejmuje swoim zasięgiem szereg czynności, które umownie dzieli się na:
czynności wykonywane przez spedytora – nazywane spedycją właściwą,
czynności organizowane przez spedytora, w skład których wchodzą czynności przemieszczania i czynności dodatkowe.
Spedycja właściwa
Za spedycję właściwą uważa się wykonywanie następujących czynności:
przyjmowanie zleceń spedycyjnych i udzielanie porad związanych z procesami spedycyjnymi,
wybór środka transportu,
zawieranie umów o przewóz,
ubezpieczanie przesyłki,
sporządzanie dokumentacji transportowej,
odbiór przesyłki od nadawcy,
przygotowanie przesyłki do przewozu,
nadanie przesyłki na środek transportu wraz z dokumentacją transportową,
odbiór przesyłki ze środka transportowego oraz właściwej dokumentacji,
odprawa celna,
przekazanie przesyłki odbiorcy.
Spedytor organizując czynności przemieszczania, staje się odpowiedzialny za wykonanie na rzecz przesyłki:
dowozu,
odwozu,
przewozu,
załadunku,
wyładunku,
przeładunku.
Czynności dodatkowe
Czynności dodatkowe obejmują:
składowanie przesyłki,
podjęcie należności za dostarczoną przesyłkę,
przeprowadzenie cesji praw do przesyłki,
sprzedaż przesyłki.
W przypadku gdy firma spedycyjna wykonuje tylko czynności określone mianem spedycji właściwej, jest tzw. spedytorem czystym. Jeżeli natomiast jest w stanie własnym potencjałem wykonywać czynności przemieszczania oraz czynności dodatkowe, realizuje tzw. spedycję mieszaną.
Specyfiką działalności spedycyjnej są bez wątpienia zasady kształtowania cen za konkretne usługi i do pewnego stopnia przeprowadzany rachunek kosztów.
Ceny usług spedycyjnych
Ceny usług spedycyjnych mają charakter stawek umownych, chociaż występują zarówno w postaci negocjowanej, jak i taryfowej.
Występują one w trzech postaciach:
ryczałtu spedycyjnego,
stawek czynnościowych,
prowizji spedytorskiej.
Ryczałt spedycyjny
Ryczałt spedycyjny jest ceną negocjowaną, ustalaną na etapie zawierania umowy spedycyjnej. Nie zawiera kalkulacji szczegółowej i nie jest kwotą globalną.
O poziomie ryczałtu spedycyjnego decydują:
pracochłonność zleconego zadania spedycyjnego,
wielkość przesyłki i jego podatności transportowej,
relacja, na której odbywa się przemieszczenie ładunku i w związku z tym jego obsługa,
zakres czynności dodatkowych, które będą towarzyszyć przemieszczeniu.
Stawki czynnościowe
Stawki czynnościowe są cenami za wykonanie ściśle określonych prac spedycyjnych. W związku z tym są taryfowane i w pewnym okresie nie ulegają zmianie. Taryfy stawek czynnościowych ogłaszają duże przedsiębiorstwa spedycyjne, o istotnym strumieniu jednorodnych zleceń. Negocjowanie każdorazowo ceny za wykonanie typowych usług spedytorskich nie jest ekonomicznie uzasadnione.
Prowizje spedytorskie
Prowizje spedytorskie stosuje się tylko w przypadkach, w których ujawnia się wartość transakcji handlowej bądź ostateczną wartość sprzedanych ładunków. Spedytor ma wtedy udział w całości operacji gospodarczej. Prowizja spedytorska zależy wówczas od sprawności przebiegu całego procesu transportu i handlu, jednak jest istotnym bodźcem dla szczególnie starannego wykonania swoich zadań.
Historia spedycji
Za początek spedycji uznaje się XV wiek. Czynnikami, które wywarły bezpośredni wpływ były prawo składu oraz przymus drożny. Prawa te nakazywały składować towary we wszystkich miastach na drodze kupca objętych przymusem drogowym. Długie przestoje w przejazdach przysparzały strat kupcom. Wykształcił się wtedy tzw. pozorny nabywca. Składał on oświadczenie o nabyciu towaru, który jednak pozostawał w posiadaniu pierwotnego właściciela. Pozorny nabywca wysyłał towar we własnym imieniu, jednak na koszt cudzy i w miejsce wskazane przez pierwotnego właściciela. Ponadto do zadań "pozornego nabywcy" należało pośrednictwo fachowe w gestii wyboru drogi, środka transportu, przygotowania transportu, składowania czy konwojowania.
Dalszy rozwój spedycji nastąpił wraz z pojawieniem się maszyny parowej w XIX wieku. Kupcy, którzy nie byli rozeznani w zastosowaniach i liniach nowego środka transportu zaczęli korzystać z wyspecjalizowanych firm, które świadczyły usługi polegające na planowaniu przewozów. W ciągu kilku dziesięcioleci następował dalszy rozwój techniczny transportu oraz praw taryfowych i handlowych. Wymusiło to powstanie firm świadczących kompleksowe usługi tj. planowania przewozów, pośrednictwa handlowego, wypełniania dokumentów itp.
JA TO ZNAM NA PAMIEC OD KILKU LAT TYLKO PASJONACI CIEZAROWEK MOGA SIE POSŁUGIWAĆ DEFINICJAMI KTORE SA DLA NAS ZROZUMIAŁE
MIŁEJ LEKTURY