Kompetencje przyszłości w „papieskiej trójce”

- Wyposażanie ucznia w wiedzę to dzisiaj za mało. Żyjemy w świecie nieustannych zmian, rozwoju technologicznego. Nauka rozwija się szybciej niż kiedykolwiek. Szkoła musi odpowiadać na te wyzwania. Dlatego postanowiliśmy postawić na kompetencje – mówi Grzegorz Wyszogrodzki, dyrektor Szkoły Podstawowej nr 3 im. Jana Pawła II w Mińsku Mazowieckim.

Badacze i liderzy edukacji wskazują, że kompetencje to połączenie wiedzy, umiejętności i postaw. Wśród kompetencji przyszłości wyróżnia się samodzielność myślenia, rozwiązywanie problemów, współpracę, zarządzanie sobą i liderowanie. W szkole przy Budowlanej koncepcja kształtowania kompetencji proinnowacyjnych jest wdrażana w życie.

Szkoła dla innowatora

W 2020 roku Szkoła Podstawowa nr 3 im. Jana Pawła II znalazła się w elitarnym gronie 20 szkół w Polsce wybranych do realizacji pilotażowego programu „Szkoła dla innowatora” prowadzonego przez Centrum Edukacji Obywatelskiej. Przez ponad dwa lata grupa nauczycieli uczyła się pracy nad kompetencjami przyszłości – zarówno dyrektor Grzegorz Wyszogrodzki, jak i nauczyciele brali udział w szkoleniach, wyjeżdżali na wizyty studyjne, brali udział w warsztatach i konferencjach dotyczących kształtowania w szkole kompetencji proinnowacyjnych. Wiedza i umiejętności nauczycieli przełożyły się na codzienną pracę z uczniami klasy wybranej do udziału w tym projekcie. Po dwóch latach działań nad kompetencjami szkołę opuścili uczniowie samodzielnie myślący, potrafiący współpracować, zarządzać sobą, liderować i rozwiązywać problemy. W przypadku tych uczniów program „Szkoła dla Innowatora” dał wymierne efekty, które zostały potwierdzone także bardzo dobrymi wynikami edukacyjnymi tej klasy na egzaminach ósmoklasisty. Mińska trójka stała się ambasadorem programu, a to oznacza, że nadszedł czas dzielenia się wiedzą i umiejętnościami z innymi.

W marcu 2022 roku pilotaż „Szkoły dla innowatora” formalnie się zakończył, ale w papieskiej trójce założenia pracy nad kompetencjami nadal są obecne w szkolnej codzienności. To, czego nauczyli się nauczyciele biorący udział w projekcie, jest teraz przekazywane w ramach szkoleń pozostałym członkom kadry. Nauczyciele w poprzednim rok szkolnym brali udział cyklu szkoleń prowadzonych przez edukatorki Centrum Edukacji Obywatelskiej – Agnieszkę Arkusińską i Magdalenę Bogusławską. Dzięki tym radom szkoleniowym idea kształcenia kompetencji proinnowacyjnych przechodziła stopniowo od etapu wiedzy teoretycznej do wprowadzania w szkole praktycznych rozwiązań służących rozwijaniu u uczniów kompetencji przyszłości. 

Kompetencje na co dzień

Na początku nauczyciele wypracowali wspólny sposób rozumienia kompetencji i ich składowych. Od tego roku szkolnego wybrali dwie kompetencje, na których chcą się skupiać w pracy z uczniami. Jako cel wyznaczyli sobie kształcenie u uczniów umiejętności współpracy i samodzielności myślenia.

Na lekcjach zaczęły pojawiać się elementy, dzięki którym nauczyciele w świadomy i przemyślany sposób budują takie sytuacje edukacyjne, które sprzyjają współpracy między uczniami i prowokują uczniów do samodzielnego myślenia. W szkole wprowadzone zostały także decyzje dotyczące funkcjonowania nowoczesnych rozwiązań organizacyjnych, na przykład rezygnacja z dzwonków. Trudno sobie to wyobrazić, ale w szkole przy Budowlanej nie słychać dzwonka przerywającego ciszę co 45 minut. Na korytarzach i w salach są zegary, dzięki którym uczniowie uczą się zarządzać czasem na przerwach i na lekcji. Okazuje się, że jest to możliwe.

Najmłodsi uczniowie rozstają się z rodzicami przy wejściu do szkoły – uczą się w ten sposób samodzielności, same radzą sobie w szatni, trafiają do klas i odnajdują się w przestrzeni szkolnej. Na korytarzu mają wywieszone plany lekcji, żeby w każdej chwili mogli sprawdzić, gdzie i jaką mają lekcję. Coraz częściej uczniowie zapraszani są do pracy metodą projektu – uczą się planowania, podziału obowiązków, zarządzania czasem na wykonanie poszczególnych zadań oraz prezentowania efektów pracy. Starsi uczniowie mają doświadczenia związane z planowaniem swoich wycieczek – biorą odpowiedzialność za poszczególne elementy wyjazdu, wiedzą, co się będzie działo, potrafią dopilnować kwestii organizacyjnych. 

Bez dzwonków i bez ocen?

Elementem, który pomaga w szkole kształtować kompetencje proinnowacyjne, jest także stopniowa zmiana podejścia do oceniania. Nauczyciele starają się jak najczęściej stosować elementy oceniania kształtującego pomagające uczniom się uczyć. Informacja zwrotna na dobre zagościła już w szkole kierowanej przez dyrektora Wyszogrodzkiego. Od tego roku uczniowie klas 1-3 uczą się bez tradycyjnych stopni właśnie po to, by mogli skupić się na procesie zdobywania wiedzy, a nie ocen wyrażanych cyfrą. Bo nauka ma być przygodą, a nie wyścigiem.

Szkoła jest miejscem, w którym młody człowiek powinien mieć możliwość rozwoju, zdobycia wiedzy i nawiązania relacji z innymi. Współczesny świat oczekuje tego, że człowiek ma się uczyć przez całe życie. To właśnie w szkole dzieci mają być w centrum działań, dlatego ważne jest, by uczniowie dostali możliwość wchodzenia w interakcje wymagające dialogu i doświadczania. Tylko w ten sposób zdobędą kompetencje, które przez całe życie będą mogli wykorzystywać w działaniu. 

Szkoła Podstawowa nr 3 chce być szkołą, która świadomie i systematycznie kształci u uczniów samodzielność myślenia, współpracę, umiejętność rozwiązywania problemów, zarządzania sobą i liderstwo, bo kadra pedagogiczna zdaje sobie sprawę, że są to kompetencje przyszłości i inwestycja w przyszłość naszych uczniów. 

Agnieszka Kożuchowska